Problem utraty apetytu jako skutek uboczny terapii przeciwnowotworowych dotyka blisko 60–80% chorych. Zmagają się z nim najczęściej pacjenci poddawani chemio- i/lub radioterapii. Do pojawienia się tego dyskomfortu dochodzi również w momencie intensywnego rozrostu guza nowotworowego oraz zaburzeń metabolicznych zachodzących w organizmie podczas choroby. Suchość błony śluzowej jamy ustnej, owrzodzenia oraz trudności z połykaniem dodatkowo nasilają ten problem- ból spowodowany spożywaniem posiłku, sprawia, że pacjenci się zniechęcają i rezygnują z jedzenia. Wśród innych przyczyn powodujących brak apetytu znajdują się min: obawa przed pojawieniem się nudności oraz wymiotów, odwodnienie, zmęczenie, zaparcia i biegunki, długotrwały ból oraz stres, niepokój czy nawet depresja.
Utrata apetytu jest na tyle poważnym efektem ubocznym terapii, że utrzymując się przez dłuższy czas i nie leczona może być przyczyną jadłowstrętu psychicznego, a w konsekwencji doprowadzić do rozwoju zespoły wyniszczenia nowotworowego (cancer cachexia), prowadząc tym samym do zmniejszenia efektywności zastosowanego leczenia.
Należy dążyć do wprowadzenia poniższych zaleceń żywieniowych do codziennej diety, aby poprawić komfort życia w momencie jadłowstrętu oraz utraty apetytu:
- spożywać 5-6 posiłków dziennie niewielkich objętościowo, w razie potrzeby ilość posiłków można zwiększyć nawet do 8, należy pamiętać aby przerwy pomiędzy nimi nie były dłuższe nić 2-3 godziny,
- aby pobudzić apetyt można 30 minut przed planowanym posiłkiem wypić szklankę wody z sokiem z cytryny, jednak należy pamiętać o tym, aby nie popijać bezpośrednio w trakcie jedzenia,
- przygotowywać posiłki pełnowartościowe, składające się z produktów o jak najwyższej wartości odżywczej np. jaja, mleko i jego przetwory, chude gatunki mięs, owoce, kasze oraz oleje roślinne,
- spożywać ulubione dania oraz produkt, pod warunkiem, że nie powodują one niekorzystnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego,
- dbać o estetyczny wygląd posiłków oraz urozmaicać przygotowywane dania, szukać „nowych smaków”,
- pomocne może być wykorzystanie w tym okresie mniejszej zastawy stołowej, tak aby chory odczuwał komfort podczas jedzenia,
- bardzo ważne jest również przygotowywanie małych porcji posiłków, gotowych do spożycia w każdym momencie, gdy tylko chory nabierze ochoty na jedzenie,
- należy jeść zawsze wtedy kiedy chory odczuwa głód, jednak przy braku jego odczucia pomocne może być ustalenie stałych godzin spożywania pokarmów,
- dodawać do potraw składniki, które zwiększą kaloryczność dań np. mleko w proszku, oliwa z oliwek, śmietanka, mielone orzechy itp.,
- jeść posiłki w gronie najbliższych osób, w których chory czuje się swobodnie,
- wprowadzić uzupełnienie posiłków środkami medycznymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które charakteryzują się wygodną, płynną lub sproszkowaną konsystencją, wysoką wartością odżywczą oraz bogatą kompozycją smaków.
Jeżeli zalecenia żywieniowe nie przynoszą oczekiwanych efektów, należy poprosić o wsparcie lekarza, który zaproponuje leczenie farmakologiczne. W chwili obecnej najczęściej podczas utraty apetytu stosuje się:
- glikokortykosteroidy (stymulują apetyt oraz hamują działanie cytokin prozapalnych)
- progestageny ( zwiększają apetyt oraz masę ciała, hamują działanie cytokin prozapalnych)
- Metoklopramid
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Pod żadnym pozorem nie należy lekceważyć utraty apetytu ze strony chorego. W przypadku gdy jadłowstręt jest nasilony należy rozważyć z lekarzem możliwość częściowego żywienia dojelitowego. Źle odżywiony organizm staje się słabszym przeciwnikiem do walki z chorobą, a pacjent niedożywiony bardzo często zmaga się z wieloma innymi uciążliwymi skutkami choroby, co dodatkowo obniża komfort jego życia.
Małgorzata Solecka – dietetyk
Specjalista do spraw żywienia i edukacji pacjentów onkologicznych.
Członek Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej.
kontakt: dietetyk@wygrajmyzdrowie.pl
Literatura:
- Jarosz M., Sajór I.: Żywienie chorych z nowotworami, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
- A. Rogulska.: Postępowanie dietetyczne w niedożywieniu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011
