Terapie onkologiczne (głównie radioterapia odcinka głowy i szyi oraz chemioterapia) mogą na czas leczenia powodować zaburzenia odczuwania smaku przez pacjentów lub zmieniać nasilenie ich odczuwania tj. pokarmy odbierane są jako gorzkie, nadmiernie słodkie, kwaśne lub o metalicznym posmaku (głównie po spożyciu produktów bogatych w białko). Ten rodzaj zaburzenia powoduje u chorych dość duży dyskomfort. Bardzo często zmiany smaku i zapachu prowadzą do pogorszenia apetytu, a w konsekwencji chory przyjmuje mniejszą ilość pokarmu (nie jest pokrywane zapotrzebowanie energetyczne, w skutek czego może dojść do rozwoju niedożywienia). Zamiany smaku zazwyczaj ustępują po 6-8 tygodniach od zakończenia leczenia. Po tym czasie dochodzi do regeneracji kubków smakowych. Jednak u pacjentów, którzy byli poddawani intensywnej radioterapii takie zmiany mogą być nieodwracalne. Istnieje również możliwość farmakologicznego leczenia zaburzeń smaku. W tym celu najczęściej stosowane są sole cynku, preparaty zawierające witaminę A oraz glikokortykosteroidy. Jednak w pierwszej kolejności chorzy, którzy zmagają się z tym problemem powinny poznać wskazówki żywieniowe, które pomogą im komponować codzienną dietę.
Podstawowe zalecenia żywieniowe w przypadku zmian smaku i zapachu:
- potrawy powinny być jak najbardziej atrakcyjne pod względem wyglądu, zapachu, smaku oraz konsystencji, spożywane co 2-3 godziny w małych porcjach,
- zwiększyć spożycie płynów, do wody mineralnej można dodawać niewielką ilość soku z cytryny, ananasa, imbir lub łyżeczkę miodu,
- jeżeli niektóre potrawy wydają się być zbyt gorzkie można dodać do nich garść słodkich owoców lub niewielką ilość miodu,
- metaliczny posmak w ustach doskonale neutralizuje dodatek do potraw: ziół, przypraw, świeżego ananasa, soku z cytryny, sosów warzywnych, żurawiny, borówek lub marynowanie mięsa bezpośrednio przed podaniem w oliwie i ziołach,
- nie spożywać gorących potraw, najbardziej korzystne są przestudzone, a nawet chłodne,
- jeżeli posmak mięty nie wywołuje nudności, można żuć gumę miętową pomiędzy posiłkami,
- zrezygnować ze spożywania: kawy, mocnej herbaty, alkoholu oraz zaprzestać palenia papierosów,
- w momencie gdy zapachy niektórych pokarmów działają drażniąco należy dokładnie wietrzyć mieszkanie/dom oraz gotować przy uchylonym oknie,
- warto również zrezygnować z planowania w jadłospisie ulubionych posiłków przed zabiegami leczniczymi i bezpośrednio po nich, aby nie zniechęcić się do spożywania ulubionych potraw,
- pomocne może okazać się korzystanie z plastikowych sztućców,
- należy również myć zęby po każdym posiłku oraz często płukać jamę ustną,
- wprowadzić uzupełnienie posiłków dietetycznymi środkami żywieniowymi specjalnego przeznaczenia medycznego, które charakteryzują się wygodną, płynną lub sproszkowaną konsystencją, wysoką wartością odżywczą oraz bogatą kompozycją smaków.
Na samym początku warto walczyć z tym dyskomfortem przy pomocy modyfikacji codziennej diety, jednak w momencie gdy pacjent w sposób dynamiczny ogranicza spożycie pokarmów należy rozpocząć interwencje farmakologiczną, tak aby nie dopuścić do rozwoju niebezpiecznego dla życia niedożywienia.
